"Czwarty czerwony" Stefan Türschmid

Z twórczością Stefana  Türschmida po raz pierwszy miałam kontakt dość dawno temu, za sprawą jego powieści „Mrok i mgła”(o książce pisałam tutaj Mrok i mgła ).
Pierwsze spotkanie wypadło bardzo dobrze, dlatego zapamiętałam autora i sprawdzałam co pewien czas, czy wydał kolejną powieść.
Całkiem niedawno pozytywnie się zaskoczyłam, bo właśnie ukazała się nowa powieść  pisarza „Czwarty czerwony”. Co oczywiste, szybko ją zakupiłam i zagłębiłam się w lekturze.

Akcja powieści rozpoczyna się w przededniu wybuchu I Wojny Światowej, a jej bohaterami są Jan Szawernowski, polski szlachcic, kawalerzysta, jeździec konkursowy oraz Katia Niesłuchowa, rosyjska arystokratka mieszkająca w Petersburgu, stawiająca pierwsze kroki jako śpiewaczka operowa.
Młodzi ludzie poznają się, zakochują i biorą ślub. I właśnie wtedy wybucha wojna, a świat i życie młodych małżonków już nigdy nie będzie takie samo. Rozdzieleni przez wojenną zawieruchę, nie wiedzą czy jeszcze kiedyś się zobaczą.
Jan i Katia, to tylko jedni z głównych bohaterów, bowiem fabuła w równym stopniu koncentruje się również na Leninie, Piłsudskim, Carze Mikołaju II i ich losach. A przede wszystkim na przebiegu rewolucji październikowej w Rosji w 1917 roku i trudnym odzyskiwaniu przez Polskę niepodległości.

Autor bardzo sprawnie łączy fakty historyczne z fikcją literacką. Podaje bardzo wiele informacji o rewolucji w Rosji, jej przebiegu, działaniach Lenina. Pokazuje jej prawdziwą twarz i krwawe rządy, powstanie Czeka i jej działalność.
Aby dobrze ukazać, jak bardzo niszczycielską siłą była i że nie oszczędzała nikogo, nawet swoich wiernych wyznawców, jej zwolennikami autor uczynił rodzeństwo Katii oraz kułaka Iwana Jurko. Na ich przykładzie ukazał, że wiara w rewolucję i lojalność wobec Lenina nie gwarantowały bezpieczeństwa, a terror bolszewików rozlał się na wszystkie warstwy społeczne, od chłopów i robotników aż po arystokrację, artystów i popów.
Stefan Türschmid bardzo obrazowo i ze szczegółami pokazuje, że bolszewicy nie mieli pojęcia jak rządzić krajem, natomiast otoczyli się frustratami, nieudacznikami, zbrodniarzami i przestępcami, pozwalając im wyładować swoją nienawiść na ludziach, których oskarżali o swoje niepowodzenia, a co za tym idzie wzbudzać strach.

Mimo wielu szczegółów, książka nie jest dokumentem, nie zanudza, a fakty podaje ubrane w dobry i przystępny styl i lekkie pióro autora.
Prócz wątków głównych, autor nakreśla kilka pobocznych, choćby pułkownika Karsowa, monarchisty wiernego Carowi, kułaka Iwana Jurko czy Igora Niesłuchowa, fanatycznie wierzącego w Lenina i rewolucję, pomału tracącego złudzenia. Te wątki uzupełniają opowiadaną historię i ubarwiają ją. Oczywiście losy tych bohaterów przeplatają się z prawdziwymi wydarzeniami, dzięki czemu są zdecydowanie ciekawsze.

Akcja powieści rozgrywa się na przestrzenie kilku lat, kończy po pokonaniu Bolszewików pod Warszawą. Po każdym roku autor umieszcza kalendarium, z podsumowaniem najważniejszych wydarzeń, takie streszczenie tego się działo w danym roku.
Czytelnik nie gubi się dzięki temu w faktach i może szybko sprawdzić, jeśli coś mu umknęło.

Historia miłości Jana i Katii jest ciekawa, choć praktycznie przez całą powieść ich losy toczą się osobno. Przez to mamy szeroki obraz wydarzeń, ona została w Rosji, on ruszył na front.
Dzięki opowieści o losach Jana śledzimy przebieg wojny i poczynania Józefa Piłsudskiego, jego dążenia do uzyskania niepodległości i powrót Polski na mapy Europy. Dzięki Katii widzimy zmiany rozgrywające się w Rosji, rodzący się terror, krwawe i bezlitosne rozprawianie się z „wrogami rewolucji”, głód i wszechobecną śmierć.
Możemy się również dowiedzieć, śledzą to wszystko oczami Igora Niesłuchowa, jak Lenin doszedł do władzy, komu zależało na osłabieniu Rosji i kto finansowo wspierał rewolucję październikową i poczynania Lenina.

Mimo kilku wątków, autor bardzo sprawnie i płynnie przechodzi od jednego do drugiego, czytelnik nie ma problemu w odnalezieniu się w fabule.
Wszystkie wydarzenia w powieści – te historyczne, podane są w bardzo klarowny i przystępny sposób.
Autor tak wciągająco kieruje akcją, że nie odczuwa się nadmiaru faktów historycznych wplecionych w fabułę.
Wątek miłości Jana i Katii nie jest typowym romansem, jest to historia dwojga młodych ludzi naznaczonych przez wojnę i terror. Zresztą nie o romans w tej opowieści chodzi, a o ukazanie potworności wojny, prawdziwego oblicza rewolucji październikowej i jej ofiar. Jan i Katia, to dwójka młodych ludzi rzuconych w wir wydarzeń, które na zawsze zmieniły oblicze Europy, które doprowadziły do śmierci milionów ludzi. Nie tylko tych walczących na froncie I Wojny Światowej, ale również tych dotkniętych rewolucją październikową i krwawymi rządami Lenina i jego bolszewików.

„Czwarty czerwony” to pasjonująca powieść, choć nie jest ani łatwa ani lekka. Uważny czytelnik wyłapie podczas lektury co oznacza jej tytuł i ze zgrozą się zgodzi, że jest on odpowiednim podsumowaniem tamtych czasów i wydarzeń.
Mimo trudnego tematu, okrucieństw wojny i wydarzeń w Rosji, powieść jest niezwykle wciągająca i ciężko się od niej oderwać. Mocno kibicuje się Janowi i Katii, z przejęciem śledzi losy wojny, choć przecież znamy jej przebieg i wynik, ze zgrozą i przerażeniem czytamy o tym co zwykłym ludziom zgotował Lenin.
Szczerze polecam tą powieść, to wciągająca historia, pełna dramatycznych wydarzeń, pokazująca straszne czasy bez upiększania ani niedomówień.
Można w niej odnaleźć ciekawy wątek obyczajowy, mocne tło historyczne, poznać wiele ciekawostek na temat tamtych wydarzeń.
Jestem pełna podziwu dla autora i na pewno sięgnę po jego kolejne powieści.